Stephen Miller, cựu cố vấn cấp cao của Tổng thống Donald Trump, cho biết nhóm tranh cử của ông Trump đang cân nhắc đình chỉ quyền hiến định về habeas corpus – một bước đi chưa từng có tiền lệ trong thời bình – nhằm đẩy nhanh quá trình trục xuất hàng loạt người nhập cư không giấy tờ nếu ông Trump tái đắc cử vào năm 2024. Quyền habeas corpus cho phép cá nhân bị giam giữ có thể kháng kiện việc bị giam giữ trái pháp luật, và được xem là một trong những nguyên tắc căn bản nhất của luật pháp Mỹ.
Lập luận về “xâm lược” và phản ứng từ giới luật pháp
Ông Miller cho rằng tình trạng di cư hiện nay tại biên giới phía Nam đã trở thành một cuộc “xâm lược” – cụm từ mà ông và nhiều chính trị gia cánh hữu thường sử dụng để mô tả dòng người nhập cư. Theo ông, điều này đủ điều kiện để kích hoạt Điều khoản đình chỉ trong Hiến pháp, vốn cho phép đình chỉ habeas corpus “trong trường hợp nổi loạn hoặc bị xâm lược” nếu “an toàn công cộng yêu cầu”.
Tuy nhiên, các chuyên gia pháp lý nhận định điều này rất khó thực hiện. Đầu tiên, chỉ Quốc hội mới có thẩm quyền đình chỉ habeas corpus – không phải tổng thống. Thứ hai, việc coi tình trạng nhập cư là “xâm lược” mang tính diễn giải chủ quan và sẽ không đứng vững trước các thách thức pháp lý. Đây là điều chưa từng có tiền lệ trong luật pháp hiện đại Mỹ.
Tình huống hiếm hoi trong lịch sử
Trong lịch sử Mỹ, quyền habeas corpus chỉ bị đình chỉ trong những hoàn cảnh đặc biệt: Abraham Lincoln trong Nội chiến và Franklin D. Roosevelt sau vụ Trân Châu Cảng. Ngay cả trong các cuộc khủng hoảng đó, việc đình chỉ cũng gây tranh cãi sâu sắc và phải được Quốc hội hậu thuẫn.
Phân tích: Một đòn pháp lý hay chiêu bài tranh cử?
Việc đưa ra ý tưởng đình chỉ habeas corpus cho thấy mức độ quyết liệt mà ông Trump sẵn sàng theo đuổi trong chính sách nhập cư nếu quay lại Nhà Trắng. Tuy nhiên, đây có thể là một bước đi mang tính biểu tượng hoặc chiến thuật chính trị nhằm lôi kéo cử tri bảo thủ, hơn là một kế hoạch có khả năng thực thi cao.
Nếu được theo đuổi nghiêm túc, kế hoạch này sẽ dẫn đến một cuộc chiến pháp lý chưa từng có và có thể gây chấn động hệ thống pháp quyền Mỹ. Nó cũng sẽ làm dấy lên lo ngại về việc sử dụng quyền lực hành pháp để xâm phạm các quyền cơ bản của con người – điều mà nhiều tổ chức dân sự và chuyên gia luật cảnh báo là cực kỳ nguy hiểm.